Üniversite İdeası Üzerine
Kadri Yamaç
İktisat ve Toplum Dergisi, Ağustos 2018, yıl 8, sayı 94'te yayınlandı.
Einstein, “Eğitim, tüm öğrendiklerimiz unutulduğunda
geride kalan şeydir” demişti.
Günümüz üniversitelerinde okuyan öğrenciler, aldıkları mesleki eğitimi unutacak
olsalar geriye ne kalır? Üniversitelerin böyle bir kaygısı var mı? Böyle bir kaygı
üniversiteler tarihinde ne zaman görüldü, görüldüyse de süreklilik gösterdi mi?
Bazıları, günümüzde üniversite ideasının dönüştüğünü söylüyorlar. Hangi idea
söz konusu? Beklentileri, performans, girdi-çıktı, karlılık gibi nerdeyse hemen
hepsi ekonomiden ödünç alınmış terimlerle tanımlanan üniversitelerde, hangi
referansa dayanarak, hangi ideanın dönüştüğünü ileri süreceğiz?
Uluslararası çevrelerde, üniversite ideası, gündelik
popüler konular bir kenara bırakılırsa, çok sağlam çalışmaların üretildiği bir
alan. Oysa Türkiye’de, entelektüel çevrelerin pek ilgi duyduğu bir konu değil. Bu
yazının amaçlarından biri de bu konuyu, ülkemiz entelektüel çevrelerinde, tartışmaya açmak olacaktır.
Üniversiteye üzerine çalışanlar iyi bilir ki üniversitenin
(-lerin) ideası üzerine yazmak çetrefil bir konudur. Bu konuda şimdiye kadar
Kant’ın Fakülteler Çatışması (Conflict Of the Faculties)(1798), Cardinal
Newman’ın Bir üniversite ideası (Idea Of A university) (1854) ve Bill Readings’in
Çökmüş Üniversite (University In Ruins) (1996) başlıklı
çalışmaları en çok başvurulan ve tartışılan kaynaklar oldular. Her üç kitap da
bu konuya damgasını vuran başyapıtlar olmayı başardılar. Jacques Derrida’nın Koşulsuz Üniversite (The University Without Condition) (2002)
ve Üniversitenin Gözleri (Eyes of the University) başlıklı eserleri
başta olmak üzere üniversiteye dair çok sayıda yayını olduysa da, muhtemeldir
ki, Derrida’nın çok zor okunabilen bir yazar olması nedeniyle, hak ettiği
derecede ilgi görmedi.
Üniversite ideası Kant için “akıl”, Berlin üniversitesinin ve modern üniversitelerin fikir
babası sayılan Humboldt için “kültür”dür.
Readings, günümüz üniversite ideasının “mükemmeliyet”
olduğunu düşünür. Bu yazıda konuyu, öncelikle bu kişilerin görüşleri ön planda
olmak üzere irdeleyeceğim. ........
..........
Makalenin tamamını okumak için:
